Domme complotdenkers?

Gaat complotdenken en domheid hand in hand? Ik zou zeggen van niet. Anders kun je iedere willekeurige mening of aanname ook meteen als domheid wegzetten. En dat gaat mij te ver. Iedere mening is een onderzoek of het overwegen waard. Niets maakt je méér een slimmer mens dan het overwegen en onderzoeken van meningen.

De grootste denkers en wetenschappers dachten volledig buiten de gangbare paden. Einstein, Oppenheimer en Hawking worden tegenwoordig als de grootste wis- en natuurkundigen van de afgelopen eeuw gezien. Toen ze begonnen werden ze echter behoorlijk verguisd. Hun denkwijzen stonden haaks op de gangbare wetenschap. Bij aanvang was Einstein juist een criticaster van alles en iedereen als het over de kwantumtheorie ging. Ook al lagen zijn theorieën ten grondslag aan de destijds moderne kwantumtheorie.

Dit ging echter niet zozeer gepaard met persoonlijke aanvallen. Theorieën werden met theorieën bestreden. Tot onomstotelijk werd bewezen dat ze realiteit waren. Je kunt nog zoveel theorieën hebben over energie die vrijkomt bij het splitsen van de atoomkernen van uranium of plutonium, maar toen de bom boven Hiroshima ontplofte, was alle mogelijke twijfel verdwenen. De theorie was een feit geworden.

Religieuzen zijn ook niet bij voorbaat dom. Een beetje eigenwijs. Dat dan weer wel. Zet een extreem gelovige Christen tegenover een extreem gelovige Moslim en op z’n best zijn ze het aan het eind van het gesprek respectvol eens om het oneens te zijn. Nóóit zal er eentje zich van zijn eigen geloof afsluiten. Het gaat dan ook niet meer om theorieën maar om aannames.

Theorieën kun je toetsen aan elkaar en de werkelijkheid. Een aanname is echter een persoonlijke keus.

Je kunt zijn opgevoed met het geloof in een God. Het is dan ‘normaal’ dat je in die specifieke God blijft geloven. Daarom is die specifieke religie ook meteen afhankelijk van in welk specifiek land of dorp je bent geboren. Je kúnt je in theorie afkeren, maar die keuze is dan meteen het afwijzen van je hele sociale omgeving.

Ook kun je op latere leeftijd, door omstandigheden tot geloof komen. Na een mislukt leven. Een depressieve of destructieve periode. Dán is het geheel afhankelijk wie je als eerste tegenkomt. Onder de juiste omstandigheden kan een Jehova’s Getuige net zo overtuigend zijn als Jomanda. En als je toevallig ooit als Moslim bent opgevoed, blijft een héle foute Imam een optie.

Onder al die opties, zitten best slimme mensen. Achter de Jehova’s Getuigen zitten tal van slimme lui die op iedere vraag een antwoord hebben bedacht. De oude en nieuwe gelovigen hoeven alleen hun boekjes en stellingen maar uit hun hoofd te leren. Door die stellingen te blijven herhalen, houden ze elkaars geloof ook stevig in stand. Ook al is alles gebaseerd op talloze malen vertaalde stukjes tekst van soms duizenden jaren oud.

Maar het voelt goed! Logisch ook. Als iemand een totaal negatief zelfbeeld heeft en dan met een Almachtige God te maken krijgt, die je totaal accepteert, voelt dat goed. Dat is niet anders dan verliefd worden. Of als iemand er een heel leven een bende van heeft gemaakt en dan ineens ‘netjes’ volgens de kerkregels gaat leven. Een alcoholist die stopt met zuipen, verbetert gegarandeerd ook zijn of haar leven!

Mij kan het dan niet zoveel schelen of iemand daar een religieus stickertje op wil plakken. Als het voor die persoon werkt, werkt het. Als je jezelf háát en besluit om van jezelf te houden, is daar niks tegenin te brengen. Als je daar een religie voor nodig hebt? Het zij zo.

Bij complottheorieën is dit allemaal anders. Complottheorieën zitten soms verrekte slim in elkaar. Er is altijd minstens één man of vrouw die het heeft bedacht. Maar ze worden tevens als een ware religie in stand gehouden. Andere, afwijkende theorieën worden niet geaccepteerd en als de werkelijkheid hen inhaalt, wordt er gewoon een nieuwe of andere complottheorie tegenaan gesmeten. Waarbij de individuele positie van de ‘gelovigen’ niet eens ten positieve verandert. Geen belasting betalen omdat je er van overtuigd bent dat de overheid niet bestaat, levert toch echt enkel ellende op.

De aarde is rond. Dat hebben natuur- en wiskundige modellen uitgewezen. Al die modellen komen overeen met wat we in de lucht zien. In de praktijk zijn astronauten rond de aarde gevlogen en op de maan geweest. Onbemande ruimtevaartuigen zijn volgens de modellen met grote precisie de ruimte in geschoten. Echt álles bewijst dat het waar is.

De reactie van de Platte Aarde idioten? “Niettus. Wij hebben gelijk. Alles is gelogen!”

Dan zijn er enkele tientallen platte aarde ‘wetenschappers’ die mislukte experimenten hebben uitgevoerd en miljoenen die dit klakkeloos overnemen. Met eeuwenoude teksten en naar Grieks, Latijns en Nederlands vertaalde fragmenten als ondersteunend ‘bewijs’.

En dat is dus ronduit dom. Iets is nog niet met een nieuwe theorie ondersteund of nog niet in de praktijk bewezen. Of gewoon onwaar. Qua religie kun je de keuze maken om iets voor waar aan te nemen. Maar er een levenstaak van maken om een onbewezen theorie te bevestigen, terwijl de weg naar de slijterij of de coffeeshop net zo lang blijft? Héél dom. Zeker als je daar de reptilians bij moet gaan slepen.