Kies je helden zorgvuldig

De status “held” is een vloeibaar begrip. In een oorlog heb je aan beide kanten helden. Maar feitelijk bepaalt de winnaar wie “held” of “oorlogsmisdadiger” was. Een halve eeuw later zullen geschiedschrijvers opnieuw een oordeel vormen. Een Amerikaan die eigenhandig vijftig Nazi’s de strot af sneed was een held. De Duitse soldaat die op het strand van Normandië vijftig geallieerden neer maaide was een monster. Maar wat voor soort mens kan probleemloos vijftig strotten afsnijden?

Buiten oorlogstijd is dit eenvoudiger. In een beschaafd land is een verkrachter een verkrachter en een moordenaar een moordenaar. De publieke opinie bepaalt een heel eind wat goed of slecht is. De één gaat wat flexibeler om met wetgeving, maar bij grove misdaden zijn het toch echt alleen de daders die hun daad recht lullen.

Maar ook in tijden van vrede kan “heldendom” anders worden geïnterpreteerd. Toen Anders Breivik op Utøya zevenenzeventig jonge mensen en kinderen doodschoot, werd dit door de hele wereld veroordeeld als een vreselijk misdrijf. Volgers van Breivik dachten daar anders over. Die zagen dit als “heldendaad” waar potentiële, socialistische “vijanden” werden geëlimineerd.

Waar het op neerkomt is dat mensen ook zelf vijanden kunnen creëren. Dat kan onschuldig en op een minder extreem vlak. Leden van de plaatselijke sjoelverenigingen van Oostum en Hekkum, kunnen het prima met elkaar vinden. Tot de derby! Dán moet die andere club dood! Maar daarna drinken ze samen een pilsje.

Dit is door te voeren naar voetbalhooliganisme, waar het al gevaarlijker wordt. Dan worden mensen gehaat, omdat ze een andere club aanhangen of simpelweg in een andere stad wonen. Er zijn Rotterdammers die een Amsterdamse beheerder van een daklozenopvang al net zo hard haten als een Ajacied!

Ook bij politieke ideologieën kan dit uit de klauwen lopen. Meer gematigde politieke stromingen kunnen bijvoorbeeld prima van mening verschillen en toch samen een land besturen. Breivik toonde echter aan dat je zelfs van kinderen van je politieke opponenten monsters kunt maken. En hij toonde eveneens aan dat je door politieke medestanders tot “held” verheven kunt worden.

In een jaar demonstraties tegen de coronamaatregelen zie ik dezelfde patronen. En nee. Ik ga geen Anders Breiviks aanwijzen. Ik heb het vooral over die vloeibaarheid van “heldenverering”.

Willem Engel was ooit voor velen een held. Hij kon goed lullen en haalde de media sneller dan die tien Gele Hessers op een pleintje. Alleen werd dat snel minder, toen hij steeds meer werd ontmaskerd als geldbeluste aandachtstrekker, die demonstraties kaapte. Inmiddels ziet grofweg de helft hem als “held” en de andere helft als “controlled opposition”. Buiten dat demowereldje ziet iedereen Willem als domme idioot.

Zo snel kan het dus gaan. Mensen als Irhuvulva Beekwielder, Chris Folgers, Tinus Koops, Youri Plate, Hans van Osch, Eldor van Feggelen, Frank Ruesink, Pieter/Pedro Kuit en Danny van Loevezijn hebben elk duizenden fans die er “helden” van maken. Maar binnen diezelfde demowereld, hebben ze minimaal zoveel “vijanden”. Dat wereldje bestaat uit zoveel tegenovergestelde groepjes, meningen en complottheorietjes, dat die “heldenverering” echt álle kanten op kan!

Van Arie Paap werd een held gemaakt op basis van één foto die niet de werkelijkheid liet zien. Er is een video waar we Arie een tik zien krijgen, terwijl hij de ME aanvalt, maar die vergeten ze voor het gemak.

Van Hans van Osch werd een winkelwagen likkende held gemaakt. Er werd alleen vergeten dat Hans maandenlang dagelijks straalbezopen zijn live video’s maakte en vanuit een delirium acteerde.

In Eindhoven werden rellende jongeren als rellend, allochtoon tuig weggezet, maar de blanke man die een fiets onder het waterkanon gooide was een held.

Leo Stoter was vóór de coronacrisis een schreeuwende 5G complotidioot, maar nu een held. Erik Groenendijk was aan het begin van de crisis een held, maar nú een schreeuwende 5G complotidioot!

O ja. Rogier Hop. Ook een held in de ogen van zijn dertien kijkers. Maar dat is toch echt wel een bewezen laffe hond, die alleen vanuit zijn groezelige flatje in Maastricht een grote bek durft op te zetten.

En dan staat er ineens een Belgische militair op. Een man met dezelfde ideeën, die met een auto vol wapens achter een viroloog aan gaat. Een man die de bereidheid toont zijn leven te geven en dat van anderen te nemen voor die ideeën. En nu zien we ook een tweedeling. Een deel van de demowereld ziet dit als “fake news”. Een ander deel maakt van Jürgen Conings een absolute “held”. In sommige kringen wordt zelfs gesuggereerd zijn voorbeeld te volgen!

En dán worden voor mij ineens gigantisch veel lijntjes overtreden.

Is dit nep nieuws? Dan zou je daar toch wel héél sterk bewijs voor moeten hebben. Als ik hoor dat een moordenaar “op jacht” is, wil ik hem toch graag opgepakt zien worden en onderzoek uit laten wijzen dat er niks aan de hand is. Het is niet wenselijk dat politie hier een gokje mee waagt.

Met de“heldenverering” maken ze van Jürgen Conings wel degelijk een Andres Breivik. En dan wordt ik ernstig ongerust. Zelfs als hij wordt gepakt of gedood, blijven zijn “fans” ditzelfde gedachtegoed aanhangen. En die blijven als de samenleving weer helemaal open is, in de samenleving rondlopen. Als gevolg van het tot vijand maken van alles wat maar een beetje naar overheid stinkt.

Wees dus voorzichtig met het creëren van “helden”. In welke vorm dan ook. Wil je die strotten snijdende Amerikaan als buurman? Een in zijn telefoon schreeuwende en politici bedreigende zatlap? Een demoleider die vrouwen slaat? Of een kerel met een paar raketwerpers in zijn auto?

Wat als die ene “held” zijn complottheorietjes herziet en jij ineens zijn “vijand” wordt?